DEEL 2 REISVERSLAG MYANMAR

Woensdag 15 februari. Lekker geslapen en het lijfje voelt wel weer goed. Het ontbijt heb ik beperkt tot toast met suiker en een kopje bouillon. Deze dag was een lange reisdag, 250 km moest er overbrugt worden. Na een half uurtje was onze eerste stop al, op de markt.

Deze markt was een vijfdaagsemarkt, er werden veel betelnoten verkocht. Ze worden verkocht in een blad van de betelnotenstruik, daarop wordt een wit mengseltje gesmeerd uit een klein potje, wat zwarte pasta die in kleine torentjes uitgestald stond werd daar weer op gedaan. Tenslotte nog wat anijszaadjes erbij . Dan werd het blad dichtgevouwen en kauwen maar. Ik denk dat wel meer dan de helft van de inwoners van Myanmar rode, kapotte tanden hebben van dit spul. Hun tong en lippen zijn ook vuurrood. Het is dan ook echt geen gezicht als je deze mensen ziet lachen! Verder werd er nog van alles gebakken wat er heerlijk uitzag, brooddeeg in pinda/sesamolie. Verder waren er ook ronde koeken die in olie gebakken werden . Daar zat dan kokos en maanzaad in. In de bus werden dat verder vanwege het maanzaad speedkoeken genoemd. Ze bleken een beetje naar peperkoek te smaken. We zagen hier weer de stoffen die we al eerder geweven hadden zien worden. En ook de tasjes die we in een dorpje hadden gekocht. Ik kocht nog een LONGYI voor een van de jongens, een mooie paarse. We zagen ook nog een langnekvrouw zonder de ringen. Ze was meteen herkenbaar aan haar toch wel lange nek en kleine kopje. Ze werkte nu met haar man op de boerderij en bij dat zware werk zijn die ringen veel te zwaar en kan ze eigenlijk haar hoofd ook niet buigen. Tijdens het praten zo op de markt deed ze dat nu wel en ik was toch steeds maar bang dat er iets zou breken. Ze was heel aardig en ze poseerde nog net zo voor de foto als toen ze haar ringen nog om had. Als ze nu weer contact heeft met de andere leden van haar stam dan moeten de ringen weer om….

Na een kleine drie kwartier nestelden we ons weer in het boudoir op wielen voor de lange zit. We zaten nog steeds op het plastic, dat mag er van de directeur onder geen beding af! Gelukkig heeft hij de strijd met de airco wel opgegeven. Die staat nu uit. We hebben inmiddels de Cayar State verlaten en rijden nu in de Chan State..

De landschappen onderweg waren echt prachtig. In het begin van de rit zagen we nog veel sawa’s waar werd gewerkt met ossenkarren. Prachtig gezicht is dat altijd als ze in de rijstvelden aan het werk zijn. Later kwamen we meer in de hoge bergen en zagen we veel terrassen. Er groeide geen rijst meer , het zag er als droog stro uit maar die terrassen gaf wel een speciaal effect aan het landschap, zeker als dit zoals hier begrenst werd door stukken land met donkerrode aarde. Het was een lange zit maar Tun regelde nog een pie-stop bij een winkeltje, een Frans toilet met in een hoekje op hurkhoogte een spin van wel 10 centimeter. De lunch deden we in een restaurant en omdat we toen in het theegebied waren kon je in het winkeltje van het restaurant theespecialiteiten kopen. Allemaal eenvoudig in plastic verpakt. Nog niet echt berekend op veel toeristen. Dat was in de streek die we net hadden verlaten ook zo. Onze gids daar begon nu voor het eerst klanten te krijgen, tot voor kort was er voor hem qua toerisme niets te doen omdat dat stuk van Myanmar nog steeds niet open was voor toeristen omdat er nog steeds veel ongeregeldheden waren. Hij was dus blij met ons en vroeg ons toch vooral thuis te vertellen hoe mooi het in zijn streek was, dus bij deze!

We zaten de rit uit tot half vijf toen stopten we bij een tempel in een grot, de cave temple in KALAW: Myin Ma Hti Temple. Buiten stond een heel veld met gouden Stupa’s.

Binnen in de grot stonden overal Boeddhabeelden en beeldjes. Het was een echte kruip door sluip door grot. Tun had natuurlijk weer veel verhalen bij de afbeeldingen van deze Boeddha’s. Een ging over de tijd dat Boeddha zich terug trok in de natuur en zes of zeven jaar in afzondering

met zeer schrale maaltijden leefde. Hij at eigenlijk steeds minder omdat hij de staat van Nirvana wilde bereiken. Uiteindelijk lukte dat zo niet en moest hij voordat hij er aan zou overlijden terug naar het gewone leven en daar kreeg hij toen wel die staat van verlichting en vanaf dat moment is hi, als een leermeester de mensen gaan vertellen hoe ze goed konden gaan leven. Vanaf toen heette hij Boeddha en zijn volgelingen zijn dus Boeddhisten. De Boeddhisten leven niet om het zelf goed te hebben maar delen alles met anderen. Ook al zijn ze arm zullen ze toch delen met anderen zo zal, volgens Tun, in Myanmar nooit iemand sterven aan de gevolgen van zijn armoede, hij wordt altijd door anderen of het klooster geholpen. Deze uitleg kwam bij het beeld van een zeer magere Boeddha, je kon zijn ribben tellen. Later was er nog een plek waar een aantal grote Boeddhabeelden bij elkaar stonden, een had een krans van lichtstralen om zijn hoofd. Een beetje zoiets als je bij ons wel ziet als er borden buiten staan voor de vuurwerkreclames. Dus Peter uit de groep vroeg wat het verhaal was bij die Las Vegas Boeddha… Dit beeldde dus de verlichte Boeddha uit.. Hier vertelde hij van de twee Boeddha’s, de ene wordt meestal afgebeeld als de mollige Boeddha met zijn dikke ronde buik de Maharana Boeddha, deze kwam later dan Taravada Boeddha, dit is de originele Boeddha en dit is ook de Boeddha van Myanmar. Maharana zie je meer in China en Japan. Maharana Boeddha verkondigd in zijn leer dat je bij wijze van spreke allemaal samen in de bus moet stappen om samen te werken aan een beter leven.

De slanke Boeddha, die met die krullen op zijn hoofd, Taravada is de Boeddha die zegt dat je zelf moet zorgen om goed te worden en goed te doen, hij is als het ware de chauffeur van zijn eigen auto. Deze laatste wordt hier dus gezien als de Boeddha die ze willen volgen.

Ik ben toch wel blij om nu wat meer te horen over dit geloof. Na deze ervaring op blote voeten door een koude grot met veel natte glibberige plekken. Plekken waar je stilstond om te luisteren naar de verhalen van Tun terwijl je dacht dat je van de kou je tenen niet meer kon bewegen… dus waren we blij toen we weer buiten in het late zonnetje stapten. Het was daarna niet ver meer naar het hotel, “Dream Villa Hotel” in Kalaw. We aten die avond bij de zeven zusters en wie zat daar jawel, Marianne uit de Rijen. We kletsen weer even bij en aten er heerlijk. Ik waagde me weer aan een gestoomd visje met gestoomde rijst. Het smaakte me goed.

Donderdag 16 februari. Ik werd al vroeg wakker van het belletje van de bedelmonniken. Toen ik aangekleed beneden kwam was er geen monnik meer te zien. Wel heb ik nog even een foto gemaakt van een gouden tempel. Alles in deze straat straalt armoede uit en de tempel staat daar goudglanzend tussenin. De boeddhisten geven veel aan de monasty en de tempels want daarmee proberen ze een betere plaats in het hiernamaals te verkrijgen, het is dus belangrijker dat er aan Boeddha geofferd wordt dan dat ze het zelf goed hebben.. Myanmar staat op de wereldlijst als het vierde armste land. De Chinezen hebben de potentie van dit land ontdekt en zodoende worden er veel ruwe producten uitgevoerd. We zagen daarvan de whisky en de enorme hoeveelheden teakhout die vooral uit de Shan State komen. Deze bomen kunnen gekapt worden tussen de leeftijd van 15 tot 60 jaar. Meestal zijn het de oude bomen die gaan. De bomen die nu gekapt worden zijn nog geplant in de Engelse tijd! Het plan is om voor iedere gekapte boom er vijf terug te planten. Verder halen de Chinezen hier ook veel jade vandaan, voor hen is dit een gelukbrengende steensoort.

We stapten na het ontbijt in het rijdend boudoir voor weer een lange reisdag. Het begin van de reis lag nog in Shan State in een mooi berglandschap. We zagen veel bloemen langs de weg en weer prachtige uitzichten want het leken echt hoge bergen waar we tussendoor reden. Zo reden we van Shan State naar Mandelay State. We lunchten al even na elf uur omdat dat het laatste restaurant was op de weg naar Mandelay… we waren nog lang niet op de helft van de dagrit.. Toen we eenmaal op de helft waren werd het landschap vlak en dor en droog. Het was een lange zit. In het begin werd er nog wel lekker gekletst maar na de lunch dutten de meesten al snel in en daarna maakte een soort lethargie zich van de groep meester. Een kleine drie kwartier nog te gaan en toen hadden we panne, de bus lekte olie en het was niet veilig om verder mee te rijden… We zaten op dat moment net op een drukke snelweg maar wel met een café, restaurant in zicht dus al snel werd er besloten om daar dan maar wat te gaan drinken. We hebben hier Tamarinde sap ontdekt, heerlijk! De chauffeur had schijnbaar onderweg al om hulp gebeld want al vrij snel was het lek gevonden en gerepareerd.

We gingen weer van start en toen waren we snel in MANDELAY. We stopten bij een prachtig hotel, het Myanmar Swan Hotel. Ik kreeg meteen wat hoop op WIFI….. De kamers waren echt prachtig, op tafel stond als welkom een fruitschaal met meloen, druiven en banaan. Op onze verbaasde vraag aan Klaas, waarom zo luxe? Had hij als antwoord dat de hotels in de stad geen warm water hadden.. Je hoort mij niet klagen, maar het was misschien ook wel leuk geweest om dichter bij de stad te zitten? Het was goed zo, geen WIFI in het hotel, er was wel een mogelijkheid om op een gereed staande computer te internetten maar niet met een stickie. We aten die avond in een wat chiquer restaurant, wel heel lekker maar ook wel het duurste tot nu toe 17000 Kyats. Voor het gemak hebben we de omrekenformule 1000 is 1 euro. Het zal er niet ver naast zitten. Ik denk dat er onder tafel een soort zandvlooien zaten want ik ben met ontzettend jeukende benen en voeten weer thuis gekomen…

Vrijdag 17 februari. Ik was al vroeg wakker en ben toen een beetje foto’s gaan selecteren. We hebben zo’n grote kamer met bureau, dat Gert daar geen last van had.

Het ontbijt was een buffet, zelfs donker bruin brood lag er bij! Tegen 8 uur vertrokken we, deze keer in een Japans busje. Deze had een wat normalere afmeting en de deur zat nu weer aan de linkerkant, het stuur zat rechts. Het is duidelijk dat het toerisme hier begint te groeien, overal wordt materiaal vandaan gehaald, Thailand, Japan en China.

De eerste stop in deze drukke stad was bij een bedrijfje waar ze bladgoud maken.

Mannen, hameren met een zware hamer op pakketjes met een laagje goud. Dit wordt steeds weer in delen gesneden en weer bewerkt tot er een flinterdun laagje over blijft. We kregen allemaal een gouden stip tussen de ogen gedrukt en zo gingen we naar het volgend adres, de monnikenuniversiteit van Myanmar. We keken even rond hoe het leven zich hier afspeelde bij de openbare wasplaats en de keuken. Al snel klonk er een bel en na dat sein stelden we ons op in de straat bij de eetzaal. Grote kookketels stonden klaar om zo’n 1200 monniken van eten te voorzien. Het was een mooi gezicht om ze in lange rijen langs te zien komen met hun eetketel in de hand.

Ze vertrokken weer met hun potje vol en nog wat fruit daarbij. Iedere dag is er een andere sponsor die meer dan 10.000 dollar betaald om al deze monniken te eten te geven. De naam van de sponsor staat op een bord bij het uitdeelpunt. We hadden deze dag een heel vol programma dus hoppa de bus in. Op naar Amarapura dat is bekend om zijn teakhouten U Bein brug uit 1849. Deze brug is 1200 meter lang en loopt over het Taungthan meer. De pijlers van de brug zijn gehaald uit het oude paleis van de koning nadat de laatste koning verdwenen was. Wij liepen tot de helft en konden daarna voor 1000 Kyat weer teruggevaren worden naar de vaste wal. Het was erg heiig dus het uitzicht was niet spectaculair. We hebben toch nog wel een paar leuke foto’s kunnen maken.

Tjop, tjop daar gingen we weer.. nu naar een zijdeweverij. Werkelijk prachtige producten maakten ze hier. Er werd volgens patronen gewerkt, soms door 3 meisjes tegelijk aan een weefgetouw. Het waren traditionele houten weefgetouwen en de patronen werden er met de hand in geweven. De meisjes waren echt nog heel erg jong. Je ziet hier in Myanmar wel heel veel kinderen ingeschakeld worden in het arbeidsproces want even later stopten we in een marmerstraat, daar werden heel wat Boeddha’s gemaakt van wit marmer. Ook hier zaten meisjes met de hand te polijsten. Verder was deze straat een grote witte stofwolk en ik heb er acharm maar een met een mondkapje voor aan het werk gezien.. Ze maakten wel erg mooie beelden, sommige ook weer met goud gedecoreerd. Myanmar heeft echt veel eigen producten, volop bergen met prachtig wit marmer, een overvloed aan goud, jade, robijn en zilver. Alles schijnbaar voor het oprapen. Volgens Tun kunnen ze er straks met een ander regime ook meer winst uit gaan halen. Dan kan het land eindelijk ook wat welvarender gaan worden.

De lunch werd weer gedaan in een restaurant met een overdekt terras zodat we lekker in de schaduw konden zitten want het was behoorlijk warm. Het verkeer raasde net buiten hoorafstand langs. Ook hier, net als in Afrika volgeladen busjes, tot op het dak.. Verder zie je in het verkeer riksja’s, fietstaxi’s en tuck-tucks.

In het verkeer zijn ook ontzettend veel brommers waar je gerust een vader met een peuter voor zich op het zadel ziet langsscheuren...

Na de lunch reden we naar de Mahamuni tempel, een van de heiligste tempels van Myanmar. Ze hebben hier een Boeddhabeeld wat in aanwezigheid van Boeddha zelf gemaakt zou zijn in brons. Dat het beeld van brons is kun je echt niet meer zien want in de loop van eeuwen is het helemaal bedekt met goud omdat dagelijks gelovigen stukjes bladgoud op het beeld drukken. Ik kocht hier een olifant als souvenir, het leek wel Lourdes met al z’n stalletjes in de buurt van de heilige plaats…, een teakhouten olifant. Mandelay wordt ook wel de olifantenstad genoemd. In en ver verleden kwamen de koningen hier met witte olifanten naar de stad. In Mandelay gingen de olifanten liggen en stonden niet meer op! Ieder jaar op 16 oktober zijn hier nu de olifantsfeesten. Prachtige grote olifanten doen dan mee in een wedstrijd, in iedere olifant zitten twee mannen.

De voeten konden weer gepoetst, we krijgen van de buschauffeur steeds natte doekjes om onze voeten schoon te maken, we deden de schoenen aan maar niet lang want de volgende stop was het Shwenandaw klooster. Tot verdriet van Gert konden daar de schoenen meteen weer uit. Hij heeft er een bloedhekel aan om steeds op blote voeten te moeten rondlopen… Nu waren we bij een teakhouten klooster. Prachtig te zien hoe dit helemaal bewerkt was met ontelbare beelden in houtsnijwerk. Binnen zat het goudlaagje er nog op, buiten was het hout al ver verweerd maar de eerste pogingen tot restauratie waren zichtbaar. Dit was tevens het huis van de laatste koning----. De voeten konden weer gepoetst en de schoenen weer aan. De volgende stop was de Kuthodaw Pagode. Deze wordt ook wel beschreven als ’s werelds grootste boek. Op het terrein bevinden zich 729 witte miniatuurpagoden met erin een marmeren steen. Op de stenen staat de complete tekst van de Tripitaka, de boedistsche heilige schrift. Men is in 1871 begonnen met het overzetten van de tekst van palmblad op marmer. Hier werkten 5000 steenhouwers zo’n 8 jaar aan. Echt monnikenwerk moet dat geweest zijn was onze conclusie! Maar het zag er erg indrukwekkend uit. De schoenen konden weer aan tot de volgende stop.. want we gingen toen Mandalay Hill op. Dit kun je doen via de trap, zo’n 1700 treden, dan wordt het een soort van bedevaart..

Tun had voor ons geregeld dat we in een soort vergrote tuck-tuck de berg op konden. Boven op de berg hadden we een uitzicht over Mandelay en omgeving. Helaas was het nog steeds heiig en konden we niet zo veel zien. Wel zagen we zo van boven nog het grote complex van de Kuthodaw Pagode. Ook nog twee golfbanen was de stad rijk en een terrein voor paardenrensport en een hele grote gevangenis. De zon ging vanwege de mist niet onder dus enigszins teleurgesteld begonnen we de terugtocht in hetzelfde mobiel wat ons ook naar boven had gebracht. We scheurden met een flink vaartje naar beneden tot hij plotseling stopte… brandstof op! Het hulpje vond een lift naar beneden achterop een brommer en na even wachten kwam hij weer terug met een ander vervoermiddel. In het donker vonden we onze bus weer en kon Gert en wij ook, eindelijk onze schoenen aantrekken en voorlopig aanhouden..

’S avonds gingen we met de laptop internetten in het Sheraton hotel, onze directe buuf. We namen er een lekker kopje koffie bij met een gebakje. Het gebakje kostte omgerekend maar 30 cent maar een pilsje bleek hier 5 keer zo duur als in ons eigen hotel. Maar het verhaal kon op de site geplaatst en zelfs ook nog 10 foto’s…

We aten in een Myanmar restaurant ergens in een tuin. Wij waren de enige toeristen maar het eten was goed. De menukaart bestond uit plaatjes dus het bestellen was geen probleem.

Zaterdag 18 februari.

Het vertrek stond gepland op 8 uur dus na een heerlijk ontbijtje werd de bagage en wij weer ingeladen in het busje. De eerste bestemming was naar de grote rivier. Daar zagen we hoe enorme ladingen teakhout werden opgeladen om te worden verscheept. Aan de overzijde van de rivier zouden we een prachtig zicht gehad kunnen hebben op alle Pagode’s die tegen de hellingen lagen. Enorm veel en als het helder weer is moet dit ook wel een prachtig gezicht zijn geweest maar ook nu troffen we het niet. Het was een beetje Pagode’s in de mist…

We gingen ook nog de Sagaing heuvel op. Weer allemaal in een tuck busje. Halfweg stopten we bij een school. Omdat ik wat schoolspulletjes bij me had had ik Tun gevraagd om te waarschuwen als we bij in de buurt van een school zouden komen. Hij had me netjes een dag van te voren gewaarschuwd! Omdat hij aangaf dat het een grote school was met wel 1000 leerlingen zag ik het niet zitten om daar alleen met mijn kleurpotloodjes aan te komen… Ik heb toen voorgesteld om met z’n allen geld te geven en wat schriften en pennen te kopen en op zo’n manier ook met behoorlijke gift te komen. Zo gezegd zo gedaan dus meteen na vertrek was er al inkopen gedaan. Maar nu we bij de school stopten lagen mijn spulletjes nog in de bus, beneden aan de berg.. even niet opgelet.. Het was een prachtig gezicht al die kinderen in de leeftijd van ongeveer 5 tot 17 in de klassen bezig te zien.

Het was duidelijk niet de bedoeling dat we ook de klassen ingingen maar omdat er geen glas in de ramen zat konden we toch wel een beetje meedoen. De leerlingen hadden allemaal hun eigen schrift(en). De tekst die geleerd moest worden was op het bord geschreven en verder was het klassikaal luid repeteren. We kregen ruim tijd om rond te kijken en het lesmateriaal werd in dank aanvaard.

Verder ging het toen de berg op. Bovenop stond een Pagode Umin Thonze met wel 30 ingangen. In de achterwand stond tegenover elke ingang een flink Boeddhabeeld. Dit hele gebouw was gebouw in een kwart cirkel, het zag er mooi uit en dateert uit de 14^e eeuw. Het uitzicht vanaf de heuvel was, zoals we al hadden verwacht, slecht.

Op de terugweg naar beneden stopten we bij een nonnenklooster. Helaas waren er maar 8 nonnen thuis want 6 nonnen waren geslaagd en hadden hun master gehaald en waren nu in Myanmar om gefêteerd te worden. We werden nog wel uitgenodigd voor het feest ’s avonds maar dat was voor ons helaas niet mogelijk.

De volgende tempel die we deden was de Kaunghmudow Pagode. Een enorme ronde, gouden koepel had deze tempel, 46 meter hoog. Hij is gebouwd in 1636 door koning

Thalun. Bij de poort stonden grote beelden van witte olifanten. We bekeken alleen de buitenzijde, dus deze keer konden tot opluchting van enkelen de schoenen aanblijven. Deze Pagode is gebouwd in Sr i Lanka stijl. Als laatste tempel van die dag hadden we de Than Buday tempel, dit kon met recht een Efteling tempel worden genoemd. Alle figuren van de efteling leken hier wel terug te komen. Het geheel was enorm kleurrijk met veel pilaren en alles versierd met bloemen en elfachtige figuren, heel bijzonder en totaal verschillend van alle andere tempels die we bezochten. Hij werd gebouwd in 1958.

We waren ook nog in een tempel met wel duizend Boeddha beeldjes maar ik weet niet meer hoe hij heet en welke het was, misschien deze wel, ik ga het nog nazoeken..

Allemaal de bus weer in gestapt en een goede houding gezocht want we moesten nu wat langer gaan zitten.. Al snel waren de meesten onder zeil, we zaten niet echt ruim in de bus dus het hing allemaal wat voor en achterover en wat op en tegen elkaar. Aan het eind van de middag werd zo langzaamaan iedereen weer wakker en toen waren we er ook bijna.

. We stopten nog voor een enorme staande Boeddha die goud schitterde in het landschap. We konden hem al kilometers lang zien.

Toen we dichtbij kwamen bleek er nog een enorme Boeddha naast te liggen en op de voorgrond nog een flinke Pagode ook nog met een gouden dak... De gids vertelde me nog eens dat het voor de inwoners van Myanmar heel belangrijk is om te geven aan tempels en Pagodes omdat ze zo werken aan een beter leven na de dood. Ik vertelde hem dat dat voor ons maar vreemd is om te zien een land dat overal schittert van de puur gouden gebouwen en dat de mensen zo arm zijn dat ze de kinderen niet behoorlijk kunnen kleden en honger hebben. Het land blijft zo stilstaan, de mensen hebben honger maar er komen steeds wel steeds meer Tempels en Pagodes. Je komt niet verder ermee want hij blijft mij verzekeren dat dat niet belangrijk is voor een Myanmarrenaar...

We aten in ons hotel Monywa Hotel in MONYWA en omdat er kermis was voor de deur zijn we daar ook nog even gaan kijken. Er stond een groot reuzenrad en we stonden al even te kijken toen we er achter kwamen dat het niet door een motor werd aangedreven maar dat er net voor de rit begon zo'n acht knullen op de teenslippers erin klommen en door allerlei acrobatische toeren het rad aan het draaien kregen. Ze klauterden erdoor als apen. Het zag er een beetje tricky uit. Twee mensen van de groep gingen erin maar zij hadden het toch heel eng gevonden... Soms zat er een knul boven op je bankje en soms hingen er weer twee onderaan.. Er was nog een draaimolen voor de kleintjes en een grote schuitschommel, ook deze werden allebei met de hand aangedreven. Verder bleken wij een enorme bezienswaardigheid. Er vormde zich een grote kring om ons heen en na zo'n half uur durfde de eerste ons een hand te geven... Er was nog en soort markt bij die we ook maar even deden. We besloten ons uitje op een terras, het was tenslotte zaterdagavond. Daar zat toevallig onze gids Tun ook nog. We dronken nog gezellig wat en zodoende lag ik laat in mijn bedje!

Zondag 19 februari. Na het ontbijt stapten we in de bus om naar de grottempels te gaan. We reden naar de rivier in onze bus. Nog maar net ingestapt ontdekte ik dat ik mijn camera niet bij me had. Meteen de kamer nog nagekeken en de rugzak nog eens leeggehaald maar niets... De grote bagages lagen opgestapeld in de bus dus daar konden we niet meer bij... Goed dan dus zonder camera oppad...

Bij de rivier stapten we over in ruwhouten boten en gingen zo naar de overkant waar grote tuck-tucks op ons stonden te wachten. Met deze autootjes reden we naar Hpo Win Daung Pagode in Monywa. Dit vond ik tot nu toe de mooiste. In de rotsen waren holtes gemaakt en in deze soms flinke soms kleine holtes waren mooie muurschilderingen. En natuurlijk stonden er ook Boeddhabeelden.

Dit complex stamt uit de 11^e eeuw. Dat is ook te zien want het ziet er oud uit en is redelijk vervallen. De Engelsen hebben ook nog geprobeerd er hun stempel op te drukken door buiten in het beeldhouwwerk hun wapen achter te laten, twee leeuwen en een vlag. Overal liepen apen rond, makaken, en er waren ook vrouwtjes die weer voer verkochten wat je dan aan de apen kon geven. We hebben alles op ons gemakje kunnen bekijken en genieten van al het moois. De lunch deden we weer in het hotel waar we ook hadden geslapen. Eric at niet mee, hij was ziek, de rest liet zich de lunch goed smaken. In de middag hadden we een lange rit te gaan naar PAKOKKU. We bezochten daar nog een dekenweverij. Dit was weer een weverij zoals we er al meer hadden gezien. Voor ons had dit niet in het programma gehoeven maar we konden nu wel even naar het toilet. Natuurlijk werd ook weer geprobeerd ons iets te verkopen. Dit vind ik eigenlijk wel vervelend maar je kunt toch niet overal wat kopen... We vaarden met een boot over de Irrawaddy rivier. In de reisbeschrijving stond dat je dan kon genieten van het leven langs de rivier.. En dat het een indrukwekkend gezicht zou zijn al die Pagodes langs de kant. Nou, dat was wel een erg mooie afspiegeling van de werkelijkheid. In het donker kwamen we aan. Inmiddels was het ook behoorlijk afgekoeld dus een trui was geen overbodige luxe. Er stond weer een bus voor ons klaar en die bracht ons naar een prima hotel, het Yar Kinn Tha Hotel.

Inmiddels hadden we er al drie nieuwe zieken bij, allemaal misselijk.. Met de overgebleven sterken zijn we gaan dineren. Een klein clubje maar wel gezellig! Ik deel de maaltijd meestal met Don, zij is ook vegetarisch. Zo kunnen we soms wat kleinere portie nemen of juist van twee gerechten proeven, het bevalt ons allebei erg goed

Maandag 20 februari. Deze dag stond BAGAN op het programma. Eigenlijk zouden we hier een vrije dag hebben maar Tun heeft een bus geregeld en zo heeft hij toch nog een programma in elkaar gezet. Gert is nog niet lekker dus ik ga alleen mee in het ochtendprogramma.

We blijken met een klein groepje overgebleven te zijn. We gingen met 6 mensen op pad, na eerst de markt te hebben gedaan gingen we de belangrijkste tempel van Bagan bezoeken. We zagen twee vrouwtjes bij alle bezoekers van de Lishaw Tribe. Ze waren kleurig gekleed en zagen er wat Mongools uit. Alle tempels zijn hier rond de elfde eeuw gebouwd en gedurende 500 jaar hebben ze hier zo'n 700 pagodes neergezet. Nu staan deze op hellingen ronde de stad, in een groen landschap. Vroeger stonden de huizen van de bevolking tussen al deze Pagodes, Volgens onze gids woonden hier toen wel een miljoen mensen. Al deze mensen met hun gebouwen zijn verplaatst naar de stad. We kregen weer uitleg over de verschillende houdingen van de Boeddha. Hij heeft steeds een andere stand van zijn handen en vingers. Ook kun je aan zijn kleding zien in welke tijd het beeld is gemaakt. Ook kregen we uitleg over de bouw van de Pagodes. Er zijn altijd eerst drie lagen, de piëdestal, Een voor de mensen, een voor de monniken en een voor de allerhoogste. De monniken mogen eventueel op de tweede laag komen maar daarboven mag niemand komen. Verder werd er nog uitgelegd wat Nots zijn. Zij staan ergens wel in verbinding met de weg naar het Nirvana. Ze hebben vroeger fouten gemaakt waardoor ze zelf nooit die gezegende staat hebben kunnen bereiken maar je kunt via hen wel gebeden naar boven sturen dus daarom wordt er bij deze beelden flink geofferd. Soms hebben ze hele kronen op hun hoofd van papiergeld.

Al rondrijdend zien we heel veel Pagodes waarvan de buitenkant gemetselde steen is. Deze zijn ook erg oud, elfde tot dertiende eeuw. Ze hebben vaak kunstig gemetselde ingangen. We hebben er enkele bezocht en gezien wat een mooie muurschilderingen er nog bewaard gebleven zijn. Tun vertelde nog een verhaal van een hele groep Duitse antiekverzamelaars die deze tekeningen er gewoon in blokken uitzaagden. Je kon de snijsporen van de zaag nog zien in vierkante zaagsporen. Ze werden betrapt en zijn verder zonder tekeningen het land uitgezet. Maar ze hadden toen al veel schade aangebracht. Dit waren tekeningen zwart/wit, direct op de muur maar je zag ook tekeningen die direct op de muur leken te zitten maar bij nadere inspectie waren geschilderd op doek dat eerst op de muur werd geplakt.

Overal gingen we op blote voeten naar binnen. Meestal kon de bus vrijwel stoppen voor de ingang van en Pagode waardoor we de schoenen maar in de bus lieten. Waar er eerst een aantal aarzelden of ze dat wel wilden op blote voeten over vuile stenen, trappen en zand leek het nu wel of iedereen alle bedenkingen daartegen had opgegeven Dus toen we stopten op de markt vroeg er een of we hier wel onze schoenen aan mochten.. Tun moet er erg om lachen dat gedoe van die Nederlanders met hun schoenen...

De lunch deden we in Bagan Beach restaurant en jawel, het lag aan het strand. De oever van de Irrawaddy bestond hier uit een brede laag wit zand. Het was een redelijk chique restaurant met een prachtige tuin. Er stond een podium in het eetgedeelte waar de gamalan en een harp werden bespeeld. Een mooi aangeklede dame zong en danste daarbij. Het eten was bijzonder, ik had stukjes visfilet in een saus met verse groenten. Heerlijk maar ook de prijzen waren hier wat anders, ik moest voor mijn maaltijd 7800 Kyat afrekenen. In de restaurants waar we normaal komen kunnen we daar met twee personen lekker van eten. Maar ja, €7.80, waar praten we over...

En daar na gebeurde er iets opmerkelijks, voor het eerst deze reis hadden we tussendoor anderhalf uur vrij! Niets te doen, een leegte die opgevuld moest gaan worden...

Dit lukte aardig omdat we de volgende dag met jeeps zouden verder trekken moesten we een deel van onze bagage hier achterlaten, Dus we konden nu alvast wat van alle spullen gaan verdelen. We gaan na onze tocht naar de Chin State weer terugkomen in dit hotel. Het namiddagprogramma begon in een lakwerkfabriek. Wat een werk gaat daar in zitten en wat moeten al deze mensen goede ogen hebben... Tun legde ons het proces uit, alles wordt gemaakt van bamboereepjes die zonder lijm in elkaar worden gevouwen. Daarna volgt een proces van lakken en schuren tot alle ribbels zijn verdwenen. Daarna komen er meerder laklagen op. Vervolgens gaan de tekenaars hier hele fijne tekeningen op maken. Ze doen dit door met een scherp mesje in de laklagen te krassen. Vervolgens zit er weer een hele ploeg meisjes in kleermakerszit in deze afbeeldingen de details aan te brengen..

Het kleuren is ook een proces van meerdere verfbaden en laklagen. En hier natuurlijk ook weer producten met afbeeldingen die ingevuld zijn met een goudlaagje.. als je dat toch in zo'n grote overvloed aan voorraad hebt. We kregen allemaal thee aangeboden in deze lakwerk bamboekopjes en toen natuurlijk weer de winkel. Ik had niet zoveel geld bij me dus ik kocht later bij een vrouwtje die haar stalletje bij de ingang van tempel had twee kopjes. Dit was een stuk voordeliger en met dit vrouwtje had ik een leuk contact dus die gunde ik het geld ook meer. De kwaliteit of de afbeeldingen zullen wel minder zijn maar de herinnering aan het koopmoment is dan wel weer leuker! Nog een Pagode en nog een, de laatste bijna rennend want we moesten op tijd bij de Shwe Sansundaw Pagode zijn.. Daar moesten we een aantal zéér steile trappen opklimmen om van bovenaf de zon te zien ondergaan op deze omgeving vol met Pagodes. We waren duidelijk niet de eersten, het leek wel een apenrots, overal stonden en zaten mensen. Maar het was toch een mooi schouwspel en we gaan de foto's mee naar huis nemen!

We aten ons diner met viertjes in een Indian restaurant. Heerlijk Paneer en Chapatti. Kopje tea Masala erbij, alweer genieten. En dat terwijl er nog steeds drie van de groep ziek op bed liggen. Gert hoort ook bij de zieken.

Dinsdag 21 februari. Het carnaval is nu bijna voorbij thuis, ik heb er toch af en toe wel even aan moeten denken.. Even toch maar want we hebben hier een echt druk programma! Gert lijkt wel weer opgeknapt!

Van deze dag kan ik niet zo heel veel vertellen, we reden in 4wheel drives naar KAMPETLET. Het waren kleine jeeps, volgens de gids nog uit de tweede wereldoorlog. In een jeep kon je onderdelen uit verschillende merken terugvinden. Ze reden prima, de zit was wel een beetje aanpassen. De voeten stonden erg hoog dus je zat een beetje in elkaar. Er zat alleen een voorruit in dus dat werd stofhappen en niet zo'n beetje. Tun had ons allemaal een mondmasker uitgereikt. Dus toen we de eerste zandwegen opreden werd hier dankbaar gebruik van gemaakt.

We hebben echt een hele dag gereden, het vertrek was om 8 uur en we kwamen in de schemer aan. Ons geusthouse, Pine Wood Villa lag op 1600 meter hoogte. We sliepen in een soort berghut, alles was van hout. De muur, de vloeren, ook de hele badkamer. We zijn hier meteen in de kost, niets meer menu's bekijken, een hoek van de tafel is voor de vegetariërs, die kregen veel groentes en de rest kreeg van alles wat, kip, varken, het zag er allemaal goed uit en na afloop meteen afrekenen, 6000 Kyat voor een diner.

Deze avond lag ik heel vroeg in bed, 21 uur. Het was koud, we hadden wel genoeg dek op bed maar alles rook vreselijk naar de mottenballen.....

Woensdag 22 februari. We waren al vroeg weer wakker, dat kan natuurlijk ook als ze zo vroeg plat gaat. Wel had ik een enorme hoofdpijn, van al die mottenballenlucht??? Paracetamol deed ook nu weer goed zijn werk, het was snel weer over. We vertrokken met de jeeps richting dorp. Al onderweg zagen we getatoeëerde vrouwen lopen. Vanuit het dorpje Kamplett, een redelijk groot dorp vertrok onze wandeling. Al meteen passeerden we twee vrouwen van de Daai stam.

Hun gezicht is getatoeëerd

met allemaal stippen. Ze zagen er mooi uit en ze lieten zich ook zonder tegenzin fotograferen. Ze hadden er zelfs wel lol om met z'n tweeën. 14 mensen met camera's voor hun neus. Ze stonden zich echt te verdringen... We hadden een mooie wandeling, prachtige uitzichten. We liepen hoog door de bergen en de wandeling was redelijk pittig. Beneden kwamen we in een dorpje met nog meer getatoeëerde vrouwen. Voor de kinderen hadden de gidsen plastic autootjes bij zich en voor de volwassenen grote zaklampen. Ik vond het een beter idee dan al het snoepgoed dat eerder werd uitgedeeld. Het resultaat daarvan was dat het snoep werd uitgepakt en ze de plastic verpakking op de grond lieten vallen waar het dan verder bleef liggen... Later realiseerde ik me dat die zaklampen natuurlijk maar tijdelijk werken. Op het moment dat de batterijen op zijn is voor hun de lol weer over.. In dat dorp hadden ze ook een hunebedachtige begraafplaats. In een ervan stonden inderdaad potten met as en gebruiksvoorwerpen van de overledenen. De andere graven stonden nog te wachten op toekomstige bewoners. Kinderen zaten te spelen op de grote stenen. Vroeger. vertelde Tun, werd dit beschouwd als een heilige plaats en werd het met de nodige ceremonie omgeven. Nu speelden de kinderen er.. Er was een heel klein schooltje, geen kinderen in de klas... Later hoorde ik van Gert dat er wel een onderwijzer rondliep. Daar heb ik de hele dag verder spijt van gehad dat ik die niet zelf gezien had want ik liep met een rugzak vol schoolspulletjes op m'n rug en uiteindelijk heb ik die drie bergen op en af gedragen zonder dat ik hem ergens kon inleveren. Tun zei iedere keer wel, ja, het volgend dorp, dan gaat het lukken en als we het dorp dan weer uitgingen bleek het toch van niet...

Ik heb wel een fijne dag gehad. Tijden het wandelen langs de huizen wat met de kinderen gespeeld, met de bellenblaas en de knoop ,aan het touwtje, die deed het hier ook weer goed. Eigenlijk geniet ik daar meer van dan met de ontmoetingen met die getatoeëerde vrouwen. Ik vind het ook erg vervelend hoe onze groep zich aan deze vrouwen opdringt en recht voor hun toet foto's gaan maken. Een man is heel erg, hij ontdekte een gaatje in haar oor en roept, ze heeft ook een gat in haar oor en maakt vervolgens een serie macroopnames van haar oor. Ik schaam me dan voor dit gedrag en loop maar weg. Ook is er eigenlijk niemand die die vrouwtjes netjes bedankt voor het poseren, maar ze maken wel 20 opnames, kijken dan eens tevreden op het schermpje van hun camera en lopen gewoon weg zonder de vrouw nog een blik waardig te keuren of een woordje te zeggen.. Ze behandelen deze vrouwen gewoon als objecten.. Ik erger me daar erg aan maar ik probeer een soort van voorbeeld te geven door bij aankomst deze mensen vriendelijk goedendag te zeggen ,Mingela Bah, en na afloop een hand te geven en ze vriendelijk te bedanken, Djezu Béh. De vrouwen in de groep namen dit snel over, de mannen niet.. Al met al heb ik het een mooie dag gevonden, het wandelen in de bergen, prachtige uitzichten, de ontmoetingen met de vrouwen en de kinderen.

De landschappen met de houten huizen op palen, wanden van gevlochten gras of riet, veranda's op de eerste etage waarop vaak kinderen zitten te spelen of vrouwtjes manden aan het vlechten zijn. Ik herken het van films van Vietnam en vind het heerlijk en bijzonder er nu zo tussendoor te kunnen lopen..

Wat betreft de maaltijden zijn we volledig in de kost bij ons guesthouse. De lunch en het diner zijn echt heel uitgebreid. Vooral ook heel veel verschillende groentes. Alles lijkt heel kort te zijn gewokt. Alle groenten hebben goed hun eigen smaak behouden. We eten hier ook waterkers, hier zijn dat vrij grote bladeren maar het smaakt heerlijk. Ook verschillende soorten mosterdplant met bloemen en al. Gisteren hadden we iets wat nog het meest op asperges leek maar volgens Tun komt deze groente alleen in Azië voor. We aten ook veel tomaten, rode en groene gegeten als salade. Bij het ontbijt kunnen we altijd kiezen uit Fried Rice maar hier ook uit pannenkoeken. 's Avonds is het erg koud en zijn we blij met het zware dek op ons bedje, we nemen dan maar voor lief dat het vreselijk naar mottenballen ruikt...

Het waren hier korte avonden, beide keren lagen we al om negen uur in bed!

Donderdag 23 februari. Vroeg naar bed betekent meestal ook weer vroeg wakker. Ik was mooi op tijd aangekleed om de zonsopkomst te fotograferen. Prachtige foto's kon ik maken, gewoon vanaf mijn balkon.. We ontbeten weer lekker met pannenkoeken. Er was even een discussie over welke dag en welke datum het was. Toen iemand riep dat het 23 februari was vertelde Klaas dat hij dan jarig was! Spontaan barstte de hele groep los in een luid lang zal hij leven... met drie hoera's gevolgd door de kussen. Van het geusthouse kreeg hij een LONGYI een speciale uit de CHIN STATE. Die moest natuurlijk meteen aangetrokken en het was mooi dat hij hem de hele dag aanhield. Van de chauffeurs en Tun zijn we ook gewend dat die zo'n ding dragen. Maar bij Klaas was het effect toch anders. Iedere keer schoot hij weer los en moest hij met vereende krachten weer aangetrokken worden.. Het mooiste moment was toen we na een moeilijke rivierpassage in een rij op elkaar stonden te wachten. Iedereen zat al klaar in de jeeps en Klaas voelde ineens dat hij nog moest plassen. In plaats van discreet achter de auto's een boom te zoeken deed hij het voor de rij. Een luid lachsalvo steeg op toen hij z'n rok optilde om zo staande tegen een boom te plassen... De chauffeurs dragen geen ondergoed onder de LONGYI. Als ze iets moeten lozen tillen ze gewoon de achterkant iets op en gaan op hun hurken zitten. Volgens Tun kunnen ze zo gemakkelijk in gezelschap ongemerkt een plas doen.. En inderdaad bij een toiletstop schieten de chauffeurs de berm in en zitten meteen op de hurken. We hadden deze dag weer een mooie rit door de bergen. We reden hoog de Mount Victoria op. Deze berg heette zo in de Britse tijd nu hebben ze de naam veranderd in GodMother. We reden tot 2600 meter en stopten bij A camp. De uitzichten waren werkelijk prachtig. We zagen bloeiende roze orchideeën. In alle bomen zaten dotten mos waar dan weer orchideeën op groeiden. Helaas waren deze nu niet in bloei.

Zo'n 200 meter lager stopten we bij een huisje waarvan de veranda tegen een enorme steile berghelling lag. Het uitzicht heel ruim op de tegenoverliggende berg waar we onze toekomstige overnachtings plaats, MINDAT konden zien liggen. Ook het wandelpad wat we gingen doen was mooi te zien. Veel afdalen, beetje stijgen en ongeveer vier en een half uur lopen. Maar eerst werd de meegenomen lunch verorbert. En toen gingen we van start. Iedereen liep mee. Ik heb tijdens die wandeling wel wat drempeltjes genomen...

Onder andere over een smalle ronde balk een rivier over steken... En de meest steile afdaling ooit over los zand... Maar het was een prachtige tocht met onderweg nog en dorp met getatoeëerde Duum vrouwen. De jongste was net 30 jaar. Eigenlijk is het tatoeëren van de vrouwen bij de wet verboden maar deze mensen leven zo afgelegen dat er geen controle mogelijk is. Men is begonnen met tatoeëren toen bleek dat de koning veel belangstelling had voor de vrouwen van deze stam. Om hen voor hem onaantrekkelijk te maken is het begonnen. Ze maken de tatoes door met doorns van een citroenboom in de huid te prikken. In deze gaatjes wordt een zwarte kleurstof gewreven die gemaakt is van natuurlijk materiaal. De huid gaat dan licht ontsteken en opzwellen na twee dagen. Na ongeveer een week is het hele proces voorbij en is de pijn ook over... Nu is de reden dat deze vrouwen nog steeds worden getatoeëerd dat ze het dubbele bedrag waard zijn bij het huwelijk! Vandaar dat het ook nog steeds met jonge vrouwen gebeurd.

We wandelden door het dorp en speelden wat met de kinderen. De bellenblaas deed weer prima werk als ijsbreker.. We waren rond twee uur in het dorp en dat was eigenlijk jammer want dan zijn er eigenlijk alleen oude vrouwen en kinderen aanwezig. De volwassenen die nog een beetje fit zijn zijn aan het werk op het land of naar de markt met hun waren. De kinderen bijen dan alleen achter met een ouder zusje of broertje. Het is hier niet zo dat je alleen een getatoeëerde vrouw in de kleine dorpjes kunt tegenkomen. Je ziet ze werkelijk overal, het is dus echt een heel algemeen gebruik! Hier zagen we vrouwen van de Nganah stam, zij hebben wat brede kringen op hun wangen getatoeëerd en een soort van uitroepteken op de neus. Bij deze stam kwamen we ook nog erg jonge vrouwen tegen die getatoeëerd waren.

We deden de wandeling binnen de tijd en zelfs Arjen, de oudste in onze groep, 80 jaar, liep hem met een beetje hulp helemaal uit!

Bij de rivier stonden de jeeps weer op ons te wachten, de onze wil steeds niet starten maar als hij even aangeduwd wordt gaat het verder goed. In het dorp MINDAT werd de groep verdeeld. Enkelen gingen in een soort van kosthuis zonder kost en de overige 5 stellen kregen een kamer in een soort verenigingsgebouw. Twee kamers hadden ook een badkamer, de rest deelde iets wat een badkamer moest voorstellen. Er was wel een erg vieze wastafel, een enorme betonnen bak met koud water en een stinkend hurktoilet. De bedden hadden alleen een dun opdekmatrasje op de houten planken en het laken was niet gelucht na de vorige gebruiker... Maar eensgezind zetten we de schouders eronder en probeerden toch ook wat meevallertjes te zoeken. We werden voor het diner naar het stadje gebracht, we kregen een echt Myamar diner. Veel groenten, kip en varkensvlees en natuurlijk plain white rice. Bij ons onderkomen wat wat buiten het stadje lag hadden ze een kampvuur gemaakt en er was een ploegje jongelui met gitaren. Onder een prachtige sterrenhemel werd er gezongen en ging de fles whisky van Klaas rond. Hij was tenslotte nog steeds jarig... Tegen elven doken we op de planken en probeerden zo toch een houding te vinden dat we konden slapen...

voor het vervolg zie reisverslag MYAMAR 3